ഡി-ക്രോണിയോ മൽക്കൂസ

പോസ്റ്റ് മോഡേർണിസത്തിലെ ഡി-ക്രോണിയോ മൽക്കൂസിന്റെ സിനിമകൾ.

മൽക്കൂസിന്റെ സിനിമകൾ പറഞ്ഞത് വേട്ടയാടപ്പെടുന്ന ഇരകളെക്കുറിച്ചാണ്. ടർക്കിഷ് സിനിമയിലെ രണ്ടാം തരംഗത്തെ പ്രതിനിധീകരിച്ച അദ്ദേഹത്തിന്റെ സിനിമകളെ, കലാലോകം പോലും വേണ്ടത്ര ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടില്ല. പാൻഡെമിക് പശ്ചാത്തലത്തിൽ വെറുതെ ഇരുന്നു മടുത്ത ബുദ്ധിജീവികൾ പോലും, മൽക്കൂസിയൻ സിനിമകളെ തൊടാനുള്ള ധൈര്യമോ താല്പര്യമോ കാണിച്ചില്ല.

രണ്ടാം ലോക മഹായുദ്ധം കഴിഞ്ഞു, അത്യന്തം സങ്കീർണമായ പരിതസ്ഥിയിൽ, ടർക്കിയിലെ അനാട്ടോലിയ പ്രദേശത്തു ഒരു ചെറിയ ഗ്രാമത്തിൽ അയിരത്തി തൊള്ളായിരത്തി നാല്പത്തിയാറിൽ, ഒരു കർഷക കുടുംബത്തിലാണ് അദ്ദേഹം ജനിക്കുന്നത്. ഗ്രീക്ക് അധിനിവേശത്തെ ചെറുത്ത്‌ നിന്ന ഒരു കർഷക സംഘത്തിന്റെ ഭാഗമായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ അച്ഛൻ. അങ്ങനെയിരിക്കെ, ഒരു സംഘട്ടനത്തിനിടയിൽ മൽക്കൂസിനു തന്റെ അച്ഛനെ നഷ്ടപ്പെടുകയും, ഇസ്താൻബുള്ളിലേക്കു പാലായനം ചെയ്യാൻ നിർബന്ധിതനാവുകയും ചെയ്യുന്നു. ചെറുപ്രായത്തിൽ തന്നെ മനസ്സിനേറ്റ ഈ ക്ഷതങ്ങൾ സ്വാഭാവികമായും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സിനിമകളിലും പിൽക്കാലത്തു പ്രതിഫലിച്ചു. ഫിസിക്സിൽ ബിരുദം ചെയ്യുമ്പോൾ അയിൻസ്റ്റെയ്‌ന്റെ ആപേക്ഷിക സിദ്ധാന്തം അയാളെ ആകർഷിച്ചെങ്കിലും പിന്നീട് ഇന്ത്യൻ ഫിലോസഫിയും വേദാന്തവും തലയ്ക്കു പിടിച്ചു, സിനിമ എടുക്കാൻ പഠനം നിർത്തി ഇറങ്ങുകയായിരുന്നു.

1969ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ, 36 മിനിറ്റ് ദൈർഗ്യമുള്ള ഓട്ടം ഡെയ്‌സ് (autumn days), സമയം എന്ന സങ്കൽപ്പത്തെ തന്നെ പൊളിച്ചെഴുതി (de-construction of ടൈം). ഡി-ക്രോണിയോ എന്ന ഫസ്റ്റ് നെയിം, de-construction of chronology എന്നതിന്റെ ചുരുക്കം ആണെന്ന ഒരു കൂട്ടത്തിന്റെ വാദം ഇവിടെ പ്രസക്തമാണ്. സിനിമയുടെ തുടക്കത്തിലെ അഞ്ചു മിനിട്ടു നീളുന്ന കറുത്ത നിശ്ചലദൃശ്യം, സിനിമ നിരൂപകരെ പോലും കുഴക്കി. അത് മൽക്കൂസിയൻ ജീനിയസ് ആണെന്നും, അല്ല പ്രൊജക്ടർ ഓഫായതാണെന്നും വരെ ചർച്ചകളുണ്ടായി. എന്നിരുന്നാലും അരികുവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട ചലച്ചിത്ര സംവിധായകരിൽ മാത്രമൊതുങ്ങി ആ മഹാപ്രതിഭ. അറിയുന്തോറും ആഴം കൂടുന്ന മഹാസാഗരമാണ് മൽക്കൂസെന്നു ലോകം തിരിച്ചറിയാതെ പോയി.

ലോകം തിരിച്ചറിഞ്ഞില്ലെങ്കിൽ പോട്ടെ, പ്രബുദ്ധരായ മലയാളികളെങ്കിലും ആ ജീനിയസ്സിനെ തിരിച്ചറിയണം. അതിനു വേണ്ടിയാണു ഇത് പറയുന്നത്.

ദി പോസ്റ്റ് മാൻ, ദി റൈറ്റ് ഹാൻഡ് ജോബ്, ഓട്ടം ഡേയ്സ്, ദി മെസ്സേജ് തുടങ്ങിയ സിനിമകൾക്ക് ഒന്നും, തുടക്കമോ ഒടുക്കമോ ഇല്ല! സമയം ചാക്രികമാണ്. മൽക്കൂസിയൻ സിനിമകളും അതേപോലെ ഒരു വൃത്തത്തിനുള്ളിൽ ഒഴുകി കൊണ്ടിരുന്നു. സിനിമ കണ്ട ഓരോ പ്രേക്ഷകനും കിട്ടിയത് വ്യത്യസ്ത കഥകളാണ്. അതെ എനിക്കും, നിങ്ങൾക്കും, ഇവർക്കും, അവർക്കും മേൽക്കൂസ് പലതാണ്. 1971 ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ അദ്ദേഹത്തിന്റെ രണ്ടാമത്തെ സിനിമ, യഥാർത്ഥത്തിൽ ആറാമത്തെ മൽക്കൂസിയൻ സിനിമയാണ്. ആറാമത്തേതിനും ഏഴാമത്തേതിനും ഇടയിൽ അയാളുടേതായി മൂന്നു സിനിമകൾ പുറത്തിറങ്ങി. “എവിടെയുണ്ട് മൽക്കൂസ്?” എന്ന ആരാധകന്റെ ഹൈക്കു കവിതയ്ക്കു ഇവിടെയുണ്ട് മൽക്കൂസ് എന്ന് തന്റെ സിനിമകളിലൂടെ അദ്ദേഹം മറുപടി നൽകി. “ടൈം ഈസ് സ്പേസ്, ആൻഡ് സ്പേസ് ഈസ് നതിങ് ബട്ട് ടൈം” എന്നതായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ സിനിമകളുടെ പൊതു സന്ദേശം. അത് ഇന്നും ആർക്കും പിടികിട്ടാത്ത ഒരു സമസ്യയായി മാത്രം അവശേഷിക്കുന്നു.

ആദിത്യനും രാധയും മറ്റും ചിലരും, കാറ്റിലകപ്പെട്ട ദെറിദ എന്നിങ്ങനെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സിനിമകളെ വിശകലനം ചെയ്യാൻ മലയാളത്തിൽ ചില ശ്രമങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്. മൊണ്ടാഷിലൂടെ കഥകൾ പറഞ്ഞ മൽക്കൂസിന്റെ ആശയങ്ങളുടെ ചിതറിയ ചിത്രങ്ങൾ ചേർത്ത് ഒരു കൊളാഷുണ്ടാക്കാൻ പോലും ഈ പഠനങ്ങൾക്ക് സാധിച്ചില്ല എന്നതാണ് സത്യം. അത് കൊണ്ട് തന്നെയാവണം 1920കളിൽ ഒന്നാം തരംഗ സിനിമകളെടുത്ത മൽക്കൂസ് ഒന്നാമനായി ഇദ്ദേഹത്തെ ആൾക്കാർ തെറ്റിദ്ധരിച്ചതും. ഒന്നാമന്റെ ‘ടവർ ഓഫ് ബാബേൽ’ എന്ന സിനിമയ്ക്ക് ശേഷം, ഒന്നാം തരംഗത്തിന്റെ ക്ളീശേ സ്വഭാവത്തെ പാടെ തച്ചു തകർത്താണ്, ‘ഓട്ടം ഡേയ്സ്’ പോലുള്ള സിനിമകൾ കടന്നു വരുന്നത്. മൽക്കൂസിയൻ സിനിമകളെയും, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആരാധകരെയും കുറിച്ചു, ‘കോർന്നുകോപ്പിയ’ എന്ന ടർക്കിഷ് മാഗസിൻ ഈയടുത്തു വിചിത്രമായ ഒരു സംഭവം റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുകയുണ്ടായി. ‘ദി പോസ്റ്റ് മാൻ’ എന്ന സിനിമ കണ്ടതിനു ശേഷം ഒരു കടുത്ത ‘മൽക്കൂസിയൻ’, ഇനി മറ്റൊരു സിനിമയും കാണേണ്ടതില്ലെന്നു തീരുമാനിച്ചു, അയാളുടെ രണ്ടു കണ്ണുകളും ചൂഴ്ന്നെടുത്ത് മൽക്കൂസിനു അയച്ചു കൊടുത്തത്രെ. മൽക്കൂസിയൻ തന്റെ സിനിമകളിലൂടെ വേട്ടയാടിയത് അയാളുടെ പ്രേക്ഷകരെ തന്നെയാണെന്നും, അതിൽ അയാൾ ആനന്ദം കണ്ടെത്തിയെന്നും ചില നിരൂപകർ അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുമുണ്ട്.

മൽക്കൂസിയൻ സിനിമളിലെ ശബ്ദഭാഷ, മനുഷ്യന്റെ ശ്രവണ പരിധികൾക്കും അതീതമാണെന്നു പുതിയ പഠനങ്ങൾ തെളിയിക്കുന്നു. കോസ്മിക് സൗണ്ട് ഡിറ്റക്ടർ പോലുള്ള നൂതന സാങ്കേതിക വിദ്യകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഓട്ടം ഡേയ്സിന്റെ തുടക്കത്തിലെ അഞ്ചു മിനിട്ടു നീളുന്ന കറുത്ത നിശ്ചലദൃശ്യം പരിശോധിച്ചപ്പോൾ അതിൽ, നാമിന്നു മനസ്സിലാക്കാത്ത ശബ്ദങ്ങൾ, സന്ദേശങ്ങൾ മൽക്കൂസ് ഒളിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ടെന്നു മനസ്സിലായി.

ഒന്നുറപ്പാണ്, ഒരു 5th ഡിമെൻഷനിൽ എങ്കിലും ചിന്തിക്കുന്ന ഒരാൾക്കേ ഇത്തരം സിനിമകൾ നിർമ്മിക്കാൻ കഴിയൂ. വിസിബിൾ സ്പെക്ട്രത്തിനും മുകളിൽ സിനിമകൾ എടുത്ത ആ അതുല്യ പ്രതിഭയുടെ പല സിനിമകളും നമുക്കൊരിക്കലും കാണാൻ കഴിഞ്ഞെന്നും വരില്ല. അതല്ലെങ്കിലും, സിനിമകൾ എടുത്തില്ല, ജീവിച്ചിരുന്നില്ല എന്നീ കുറ്റങ്ങൾ കൊണ്ട് മാത്രം മൽക്കൂസിനെ ആരും അറിയാതെ പോകരുത്, ‘മൽക്കൂസിയൻ ചരിതം’ എഴുതപ്പെടാതിരിക്കരുത്. ‘കിം കി ഡുക്കി’നെ ആരാധിക്കുന്ന ഓരോ മലയാളിയും മൽക്കൂസിനെയും മനസ്സിലാക്കണം. ഓരോ മലയാളിയും, ഒരർത്ഥത്തിൽ മൽക്കൂസിയനുകൾ തന്നെ അല്ലേ?

“അടുത്ത ചർച്ചയിൽ ലാറ്റിൻ അമേരിക്കൻ ചലച്ചിത്ര പ്രതിഭയായ ഡിപ്രവിയോ ഫേവസയിലേയ്ക്കും ചർച്ച തുടരാൻ നമ്മൾ തീരുമാനിച്ചു.”

സോഷ്യൽ ഡിസ്കഷൻ വേദിയായ ക്ലബ് ഹൗസിൽ, ഹണിമൂൺ പീരീഡ് ആസ്വദിക്കാൻ കേറിയ മലയാളികൾക്കിടയിൽ ഏറ്റവും ഹിറ്റ് ആയ ചർച്ച ഇതായിരുന്നു. 4 മണിക്കൂറോളം നീണ്ടു നിന്ന ചർച്ചയിൽ അധികം ആർക്കും അറിയാത്ത മൽക്കൂസിനെയും, അയാളുടെ സിനിമകളെ പറ്റിയും, എല്ലാർക്കും ഒരുപാട് പറയാൻ ഉണ്ടായിരുന്നു. ടൈറ്റിൽ കണ്ടു എന്തോ ബുദ്ധിജീവി ചർച്ചയാണെന്നു കരുതി വന്ന ആൾക്കാർക്ക്, കുറെ നേരം ഒന്നും പിടികിട്ടിയില്ല. ലോക സിനിമകൾ എല്ലാം കണ്ടതാണെന്ന അഹങ്കാരം അതോടെ തീർന്നു കാണണം! ചിലരൊക്കെ ഗൂഗിളിൽ തപ്പി നോക്കി. കിട്ടാത്തവർ ഡാർക്ക് വെബ്ബിലും കേറി ചറ പറ പരതി. മൽക്കൂസിയൻ സങ്കൽപ്പത്തെ മനസ്സിലാക്കിയവർ തിരിച്ചു വന്നു, അയാളുടെ സിനിമയെയും ജീവിതത്തെയും വാനോളം പുകഴ്ത്തി, ചിലർ മൽക്കൂസ് ഒരു ആന്റി ഫെമിനിസ്റ്റ് ആണെന്നു ചുമ്മാ തട്ടി വിട്ടു. എന്നിട്ടും ഒന്നും പിടികിട്ടാത്തവർ റൂമിൽ നിന്ന് ഇറങ്ങി പോയി, പ്രതിലോമ ശക്തികളെ കൂട്ട് പിടിച്ചു “ആന്റി- മൽക്കൂസിയൻസ്”, “മൽക്കൂസിയൻസിനു വേറെ പണിയില്ല” എന്നൊക്കെ റൂം ഉണ്ടാക്കി ചർച്ച തുടങ്ങി, തുരു തുരെ പരദൂഷണങ്ങൾ അഴിച്ചുവിട്ടു. മൽക്കൂസിയൻസിനുകൾക്കെതിരെ വധ ഭീഷണികൾ അടക്കം മുഴക്കി.

ഈയടുത്തൊന്നും നാല് മണിക്കൂറോളം ചിരിച്ചിട്ടില്ല. സംഭവം കത്തിയവർക്കു ഇതൊരു വല്ലാത്ത ചിരി ആയിരുന്നു. അല്ലാത്തവർ ഇപ്പോഴും മൽക്കൂസിനെയും, മൽക്കൂസിയനുകളെയും തെറി വിളിക്കുന്നുണ്ടാവണം. ഒരിച്ചിരി ക്രിയേറ്റിവിറ്റി, കുറച്ചധികം ജാർഗൻസ്, പിന്നെ വൈബും സെറ്റ് ആയാൽ മതി, തള്ളാനുള്ള കഴിവ് മസ്റ്റ് ആണ്, പ്രോഡക്റ്റ് ഇല്ലേലും സാധനം ചറ പറ വിറ്റ് പോവും. ചാനൽ ചർച്ചകളും, ബുദ്ധിജീവി ചർച്ചകളുമൊക്കെ മിക്കവാറും ഇങ്ങനെയൊക്കെ ആണെന്ന് തോന്നുന്നു. അറിയില്ല!

-നന്ദൻ